RJ Pooja

બહુ ઓછા દિવસો હોય છે જયારે એકસાથે ઉજવણી ના ઘણા કારણો ભેગા થાય છે. જેમકે આજનો દિવસ. આજે ૨૧ જૂન. સમગ્ર વિશ્વ આજે ૫ મોં વિશ્વ યોગ દિવસ , ૩૭ મોં વિશ્વ સંગીત દિવસ અને વર્ષ નો સૌથી લાંબો દિવસ પણ છે. અહિયા આજે વિશ્વ યોગ દિવસ વિષે થોડી વાત કરવી છે.

આપણે આ દિવસો ઉજવી તો લઇ એ છીએ પણ એની શરૂઆત ક્યારે અને કેમ થયેલી એ મોટાભાગ ના લોકો નથી જાણતા હોતા. જેમકે વિશ્વ યોગ દિવસ માટે તો આપણે સૌ જાણીયે છીએ કે આનો સૌથી પહેલો વિચાર દેશ ના વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી એ ૨૦૧૪ ની સાલ માં એમના UNGA ના એક ભાષણ માં આપેલો. અને ૨૦૧૫ ની ૨૧ મી જૂન થી આપણે દર વર્ષે વિશ્વ યોગ દિવસ ઉજવીએ છીએ. યોગ એ વિશ્વ ને ભારત ની અમૂલ્ય ભેટ છે. ભારતીય સંસ્કૃતિ માં યોગ નો સૌથી પહેલો ઉલ્લેખ ઋગ્વેદ માં જોવા મળે છે. પણ એનો ફેલાવો અને પ્રચાર ઈસ્વીસન પૂર્વે પાંચમી અને છઠ્ઠી સદી માં થયો હોવાનું અનુમાન છે. જોકે ભારત બહાર પશ્ચિમી દુનિયા માં યોગ નો સૌ પહેલો પ્રચાર અને પ્રસાર કરવામાં સ્વામી વિવેકાનંદ નો ફાળો સૌથી મહત્વ નો છે.

પશ્ચિમ ના દેશો માં અને આપણે ત્યાં પણ મોટાભાગે આપણે જે યોગ નું આચરણ કરીયે છીએ એ હઠ્ઠ યોગ ના આસનો છે. એ સિવાય પણ યોગ ઘણો ઊંડો વિષય છે. આપણા માટે એ તંદુરસ્તી જાળવી રાખવાની એક કસરત હોઈ શકે. હિન્દૂ સંસ્કૃત્તિ મુજબ યોગ નો ખરો ઉદ્દેશ્ય મોક્ષ પામવાનો છે. ભગવદ ગીતા માં યોગ ના ત્રણ પ્રકાર દર્શાવાયા છે. કર્મ યોગ , ભક્તિ યોગ અને જ્ઞાન યોગ.

અહીંયા હવે યોગ ને લઇ ને અમુક એવી વાતો કહેવી છે જે જાણવામાં કદાચ તમને રસ પડે.

૧) આધુનિક વિશ્વ ના સૌથી જાણીતા અને પ્રથમ કક્ષાના યોગ ગુરુ નું બિરુદ શ્રી બી. કે. એસ. ઐયંગર ને જાય છે.
૨) હિન્દૂ શાસ્ત્રો મુજબ શિવ શંકર ને યોગ વિદ્યા ના સર્વોચ્ચ દેવ માનવામાં આવે છે.
3) લિનોવો કંપની એ ‘યોગ’ નામ નું ટેબ્લેટ લોન્ચ કરેલું છે.
૪) વિશ્વ યોગ દિવસ ની આ વર્ષ ની ઉજવણી ‘ Yoga For Heart ‘ થીમ પર કરાઈ રહી છે.

અને છેલ્લે,

વિશ્વ ના સૌથી મોટી ઉંમર ના યોગ શિક્ષક નો ગિનિસ ર્લ્ડ રેકોર્ડ ઇન્ડિયન અમેરિકન તાઓન પૉન્ચોર લિન્ચ ના નામે છે. ૧૦૧ વર્ષ ની ઉંમરે એ ન્યુ યોર્ક માં અઠવાડિયાના ૬ થી ૮ વર્ગો માં યોગ શીખવે છે.

P.S. આંતરરાષ્ટ્રીય સંગીત દિવસ પર વાત આવતીકાલે…

આજે એક એવા દેશ વિષે વાત કરવી છે કે જે GDP એટલે કે Gross Domestic Product નહીં પણ GNH એટલેકે Gross National Happiness ના કોન્સપટ માં માને છે. આ દેશ ની દરેક પોલિસીઓ એ દેશ ના નાગરિકો ની ખુશી (happiness ) ના ઈન્ડેક્સ ને ધ્યાન માં રાખી ને બનાવવા માં આવે છે. અને આમાં સૌથી વધુ મહત્વ એ પર્યાવરણ ને આપે છે.

આ દેશ એટલે ભારત અને ચીન વચ્ચે આવેલું ટચુકડું ભૂટાન. આપણે ભૂટાન ને એક ટ્રાવેલ ડેસ્ટિનેશન તરીકે જોઈએ છીએ. પણ એ સિવાય આ દેશ ની સરકાર અને અહીંના રાજા એ એ કરી બતાવ્યું છે જે વિશ્વ નો અન્ય કોઈ દેશ નથી કરી શક્યો.. શું તમને ખબર છે ભૂટાન વિશ્વ નો એકમાત્ર કાર્બન નેગેટિવ દેશ છે? હવે તમને સવાલ થાય કે એટલે શું ? તો એનો સાવ સામાન્ય મતલબ એ થાય છે કે આ દેશ માં જેટલો કાર્બન ડાયોક્ષાઇડ પેદા થાય છે એનાથી વધુ ઓક્સિજન નું ઉત્સર્જન થાય છે. અને એ પણ ત્યારે કે જયારે આ દેશ ચારેય બાજુ થી ભારત અને ચીન જેવા વિશ્વ ના બે સૌથી વધુ કાર્બન ડાયોક્સાઇડ પેદા કરતા દેશો થી ઘેરાયેલો છે.

હવે સવાલ એ છે કે ભૂટાન જેટલો ટચુકડો દેશ આ કેવીરીતે કરી શક્યો ? જવાબ ફરીથી બહુ જ સિમ્પલ છે. અહીંની પ્રજા અને સરકાર પર્યાવરણ ને સાજુંથી વધુ અગ્રીમતા આપે છે. પોતાના દેશ ના પર્યાવરણ અને જંગલો ને નુકશાન થાય એવું કોઈ કામ અહીંના લોકો ને મંજુર નથી. પછી ભલે ને એ દેશ ના ‘વિકાસ’ ની આડે જ કેમ ના આવતું હોય! મને એ જાણી ને બહુ આનંદાશ્ચર્ય થયું કે આની શરૂઆત આ દેશ ના વડાપ્રધાન ના એક આહવાન થી થયેલી જેને ત્યાંની પ્રજા એ ઝીલી લીધું.

ભૂટાન ના વડાપ્રધાને નક્કી કર્યું કે આપણે દેશ માં એવું વાતાવરણ ઉભું કરીયે જેથી આપણે કાર્બન ન્યુટ્રલ દેશ બની શકીએ અને બગડતા જતા વિશ્વ ના પર્યાવરણ ને વધુ નુકશાન ના પહોંચાડીયે. આ કરવાનો એક જ રસ્તો હતો. જેમ બને એમ વધુ વૃક્ષો વાવો અને પ્રદુષણ ફેલાવતા બળતણ નો ઉપયોગ ઘટાડો. આ દેશ ની જનતા એ આ વાત એટલી સહર્ષ સ્વીકારી અને એટલા વૃક્ષો વાવી ને એનું જતન કર્યું કે આજે કાર્બન ન્યુટ્રલ ને બદલે આ દેશ કાર્બન નેગેટિવ દેશ બન્યો છે. લક્ષ્ય હતું કે દેશ માં ઓછા માં ઓછી ૬૦% જમીન માં જંગલો હોવા જોઈએ. આજે એ આંકડો ૭૨% એ અટક્યો છે. જેના પરિણામે એ કાર્બન નેગેટિવ દેશ બન્યો છે. ભૂટાન દર વર્ષે ૧.૫ મિલિયન ટન કાર્બન પેદા કરે છે પણ સામે ૬ મિલિયન ટન કાર્બન એબ્સોર્બ કરે છે. સાથે અહીંયા હાઈડ્રો ઇલેક્ટ્રિક પાવર ના વપરાશ પાર ભાર મુકવામાં આવ્યો. સરકાર દ્વારા ઇલેક્ટ્રિક થી ચાલતી ગાડીઓ અને સ્કુટરો નું વિતરણ કરવામાં આવ્યું, અને આ લક્ષ્યાંક હાંસિલ કરતા એમને લગભગ દસ વર્ષ થયા.

વિકાસ ની આંધળી દોટ નહીં લગાવી ને , દેશ ના પર્યાવરણ અને પ્રજા ની ખુશહાલી ને માપદંડ બનાવી ને , નવી નીતિ ઓ અમલ માં મૂકી ભૂટાન ની સરકાર અને પ્રજા બંનેવ સમગ્ર વિશ્વ માટે એક ઉદાહરણ બની રહી છે.

આ વાત અત્યારે એટલા માટે કરવાની કારણકે ચોમાસુ બેસી ગયું છે. આપણા ઘર ની આસપાસ અને જ્યાં શક્ય હોય ત્યાં વૃક્ષો વાવવાનો અને એનું જતન કરી ઉછેરવાનો આનાથી વધુ સારો સમાજ બીજો કોઈ ના હોઈ શકે.

અને છેલ્લે,

આ વાંચ્યા અને જાણ્યા પછી હાજી પણ જો આપણે પોતાના નામે એક વૃક્ષ નવા વૃક્ષ ની જવાબદારી ના લઇ શકીએ , તો આપણે આ પૃથ્વી માટે બોજ છીએ.

પહેલો વરસાદ..

આ એક ઘટના સાથે કેટલી બધી બાબતો જોડાયેલી છે. કેટલી બધી લાગણીયો જોડાયેલી છે. કેટલી બધી યાદો જોડાયેલી છે. આ પૃથ્વી પાર વસતા દરેક જીવ માટે પહેલો વરસાદ ખૂબ ખાસ છે. આજે જયારે મોટા ભાગ ના લોકો પહેલા વરસાદે કોઈક ને કોઈક રીતે ભીંજાય હશે , ત્યારે મન માં આનંદ ની એક લહેરખી ચોક્કસ દોડી ગઈ હશે. મારા હિસાબે મોટા થયા પછી વરસાદી પાણી માં ભીંજાવા કરતા વધુ યાદો અને લાગણીઓ માં ભીંજાવાનું થાય છે.

આજે આમાંથી તમે કઈ યાદે ભીંજાયા ? બાળપણ માં વરસાદ પડે એટલે કાગળ ની હોળી બનાવવા માટે ચોપડા ના પણ ફાડ્યા ની યાદો કે મિત્રો સાથે પાણી ના ખાબોચિયા માં છબછબિયાં કરી ને ભીંજાવા નો આનંદ , કે પછી કોઈક ખાસ સાથે લોન્ગ ડ્રાઈવ ની મજા , કે મિત્રો અને પરિવાર સાથે મકાઈ , ભજીયા , મેગી ની જયાફત ની યાદો , કે રેડિયો પાર વાગેલા તમારા મનપસંદ ગીત ને માનવાની ઘટના!

મજાની વાત એમ છે કે યાદો ને કોઈ એક્સપાયરી ડેટ નથી હોતી. પણ એની સાથે બીજી મજાની વાત એ પણ છે કે જયારે આપણે એ આનંદ નો સમય જીવી રહ્યા હોઈએ છીએ ત્યારે આપણને ક્યારેય નથી સમજાતું કે આપણે ભવિષ્ય માટે કેટલી સુંદર યાદો બનાવી રહ્યા છીએ. અહીંયા વાત પ્રત્યેક ક્ષણ નો આનંદ લૂંટવા માત્ર ની છે, પછી ભલે ને તમે ગમે ત્યાં ગમે તેવી તેવી પરિસ્થિતિ માં હોવ. કારણકે વીતી ગયેલી ક્ષણ વળી પાછી ક્યારેય નથી આવવાની!

આજની ફાસ્ટ લાઈફ માં આપણે એવા અટવાયા છીએ કે આવી નાની નાની ક્ષણો અને ક્ષુલ્લક બાબતો માંથી મળતી મોટ્ટી મોટ્ટી ખુશીયો અને ભવિષ્ય ની યાદો બનાવવા ના મોકા આપણે વારંવાર ગુમાવી રહ્યા છીએ. જે આપણને છેવટે એકલતા તરફ ધકેલે છે.ગઈકાલે જ મેં સુધા મૂર્થી નું એક સરસ વાક્ય ક્યાંક વાંચ્યું. ‘

મારી વાત સાથે જો સહમત થતા હોવ તો આ ક્ષણ થી જ શરૂઆત કરો. આટલા સરસ વાતાવરણ માં પ્રિયજન માટે માત્ર એક એસ એમ એસ કે વૉટ્સ અપ જ કાફી છે તમારા સંબંધ માં પ્રાણ ફૂંકાવા માટે. સખત ભાગદોડ માંથી થોડો સમય પોતાની જાત ને આપી જુવો. મનગમતા શોખ અજમાવી જુવો. મિત્રો સાથે આમ જ મળવાનું રાખો. કોઈ કારણ વગર જીવન ને ઉજવી જુવો. તમારી પાસે જે નથી એના કરતા જે છે એના માટે ઈશ્વર નો આભાર માની જુવો. ગમતું પુસ્તક વાંચવાની શરૂઆત કરી જુવો . કોઈ ના ચહેરા પાર સ્મિત લાવી શકાય એવો નાનકડો પ્રયત્ન કરી જુવો. જે નથી આવડતું એવું કૈક નવું શીખી જુવો.

અને છેલ્લે ,

ધોધમાર પડતા વરસાદ માં પહેલા ની જેમ આમ જ ભીંજાઈ જુવો. જો આજનો વરસાદ તમને ના ભીંજવી શકતો હોય તો સમજજો કે તમે માત્ર શ્વાસ લઇ રહ્યા છો , જીવી નથી રહ્યા!

ગુડ મોર્નિંગ,

ગઈકાલ થી આજ સુધી માં જેટલી પણ વખત સોશ્યિલ મીડિયા કે કોઈપણ પ્રકાર ના મીડિયા ના જો સંપર્ક માં આવ્યા હશો તો તમને લાગ્યુંહશે કે બસ… આપણી પૃથ્વી નો હવે ઉદ્ધાર થઇ જ ગયો! આવતા ૫વર્ષ ની અંદર સરકાર ની સાથે સાથે આ પૃથ્વી નું વાતાવરણ પણબદલાઈ જ જવાનું. ( ઑફ કોર્સ સારું જ થવાનું) કારણકે પર્યાવરણની ચિંતા કરનારાઓ અને વિશ્વ પર્યાવરણ દિવસ ઉજવનારાઓ નોરીતસર નો રાફડો ફાટ્યો હોય એમ લાગ્યું હશે. સારી બાબત છે. પણચિંતા નો વિષય એ છે કે આ ‘દેખાડો‘ માત્ર એક જ દિવસ નો છે. આજથી આપણે બધા જ હતા ત્યાં ના ત્યાં જ આવી જઈશું. પર્યાવરણ ની ચિંતા આવનારા ૩૬૪ દિવસ માટે પછી ક્યાંક ઊંચે મુકાઈજવાની!!

આપણે કઈ કઈ રીતે પર્યાવરણ ને અજાણતા જ નુકશાન પહોંચાડીરહ્યા છીએ એનું એક સાવ નાનકડું ઉદાહરણ આપું. ( જે આમ તમનેકોઈ કહે તો ખુબ ઇરરેલેવેન્ટ લાગે , પણ એ સાવ સાચી વાત છે. ) હાજી ગયા મહિને જ કાન્સ ફિલ્મ ફેસ્ટિવલ માં દુનિયા ભાર ના સેલેબ્સજાત ભાત ના પરિવેશ માં સજ્જ થઇ ને રેડ કાર્પેટ પાર ચાલ્યા. ખૂબફોટા પડાવ્યા અને આપણા માટે એ જાણે જીવન મરણ નો પ્રશ્ન હોયએમ એના પાર આપણે બધા એ દિવસો સુધી ચર્ચા કરી. કોણ કેવુંલાગ્યું અને કોના કપડાં કેટલા સારા અને ખરાબ હતા! આમાં એક ચર્ચાએ પણ ચાલેલી કે મલ્લિકા શેરાવત એ પોતાનો ડ્રેસ રિપીટ કર્યો. એએક નો એક ડ્રેસ બીજી વાર જાહેર માં પહેરી જ કેમ શકે? ( જી હા, આ ચર્ચા નો વિષય હતો. મારા હિસાબ એ એની મરજી ની વાત છે અનેચર્ચા માં ભાગ લેનારાઓ ના માટે એની ફેશન સેન્સ થી માંડી નેઓઉટફીટ માટેના એના બજેટ સુધી ની વાત છે.) પણ ખરો પ્રશ્ન એ છેકે કેમ ના પહેરી શકે?

શું તમે જાણો છો કે વિશ્વભર માં સૌથી વધુ પ્રદૂષણ ફેલાવતા કારોબારમાં ઓઇલ ઇન્ડસ્ટ્રી પછી બીજો નંબર ટેક્સટાઇલ ઇન્ડસ્ટ્રી નો આવેછે. જે હવા , પાણી અને જમીન , ત્રણેય માં અક્ષમ્ય પ્રદૂષણ ફેલાવેછે. મુદ્દો એ છે કે જેટલી આપણી ‘સજાગતા‘ વધી છે એટલો વસ્તુઓનો દુરુપયોગ પણ વધ્યો છે. માત્ર ફેશન ઇન્ડસ્ટ્રી સાથે જ જોડાયેલાનહીં પણ વિશ્વભર ના યુવાનો હવે આ ટ્રેન્ડ ને અનુસરતા થયા છે.જેનાથી વસ્તુ નો વપરાશ વધ્યો છે. કારોબાર વધ્યો છે. પણ એનીસાથે પર્યાવરણ નું નિકંદન પણ વધ્યું છે.

તમને એ સમય યાદ છે કે જયારે આપણા ઘરો માં આપણા માટે કપડાંમોટા ભાગે મોટા ભાઈ બહેન ના નાના પડી ગયેલા વપરાતા. ( એમાં ક્યારેક સાવ આપણા માટે જ ખરીદેલા નવા કપડાં પણહોય. પણ વાર તહેવાર પ્રસંગે. દર મહિને એક્ઝિબિશન માં વિન્ડોશોપિંગ ના નામ પણ ખરીદેલા નહિ જ.) એ આપણને ટૂંકા પડે અનેસારી હાલત માં હોય તો હાજી નાના ભાઈ બહેન ને ભાગે જતા. અને જોજાંખા પડ્યા હોય તો એણે રસોડા માં મસોતા તરીકે કે પછી ઘર માં પોતાતરીકે ત્યાં સુધી વાપરવા માં આવતા જ્યાં સુધી એનો કસ ના નીકળે.હવે પરિસ્થિતિ અલગ છે. આપણને જ આપણા ૨ થી ૪ વખત પહેરેલાકપડાં જુના લાગે છે. આપણે એને નથી વાપરતા ( કાઢી નાખીએછીએ). 

આવું દરેક બાબત માં છે. આ એક નાનકડું ઉદાહરણ માત્ર છે.

આપણી એક નાનકડી બદલાયેલી આદત અજાણતા જ પર્યાવરણ નેકઈ હદે નુકશાન પહોંચાડી રહી છે. તો હવે પછી આખું ભરેલું વોર્ડરોબખોલી ને ઉભા રહો અને જયારે પણ એવો વિચાર આવે કે સાલું મારીપાસે તો કાંઈ કપડાં જ નથી, આ બાબત નો વિચાર ચોક્કસ કરજો. અનેબીજું , પર્યાવરણ દિવસ ની ઉજવણી માત્ર ૫ મી જૂને જ નહીંબાકીના ૩૬૪ દિવસ પણ ચાલુ રહે એની તકેદારી રાખજો.  

ગુડ મોર્નિંગ.

આજ થી એક નવી શરૂઆત કરવી છે. તમારી સાથે એવી વાતો વહેંચવી છે કે જે મને ક્યાંક ને ક્યાંક સ્પર્ષી હોય કે પ્રેરણાદાયી લાગી હોય. જેમાંથી હું કંઈક શીખી હોઉં, જેણે મને હકારાત્મકતા થી ભરી દીધી હોય. તો આજ ની વાત કંઈક આ પ્રમાણે છે.

હમણાં જ ક્યાંક ઈન્ટરનેટ પર વાંચ્યું એક એવી સ્કૂલ વિષે કે જ્યાં બાળકો ને ભણાવવા ની ફી તરીકે પ્લાસ્ટિક વેસ્ટ સ્વીકારાય છે. તમારા કાં સુધી પણ આ વાત પહોંચી જ હશે અને જો ના પહોંચી હોય તો હું પહોંચાડું.

આસામ ના ગુવાહાટી શહેર ની બહાર નો ભાગ. જ્યાં મુખ્તાર અને પ્રમિતા ‘અક્ષર સ્કૂલ’ ચલાવે છે. આ પતિ પત્ની અમેરિકા થી ભારત આવી ને સ્થાયી થયા એ સપના સાથે કે પોતાના દેશ માં એ અભણ અને અંડર પ્રિવિલેજડ બાળકો ને ભણાવશે.  યુ.એસ. માં પણ આ જ કામ કરતો મુખ્તાર અહીં આવી ને માત્ર ૨૦ બાળકો સાથે આ શાળા શરુ કરે છે. એમાં પત્ની નો સાથ મળે છે. વિદ્યાર્થીઓ એ શાળા માં ભણવા માટે ફી તરીકે દર મહિને ૨૦ પ્લાસ્ટિક ની નક્કામી વસ્તુઓ લાવવાની રહે છે. જેને રે સાયકલ કરીને એનો ઉપયોગ શાળા ના જ બીજા વર્ગખંડો બાંધવા માટે ઈકો ફ્રેંડલી ઈંટો બનાવવા માટે થાય છે. ( કેટલો અદ્દભુત વિચાર!!)

માત્ર આટલું જ નહીં, આ બાળકો શાળા માં ટકી રહે એ માટે એક ખાસ સ્કીમ ચાલે છે. જે મોટા બાળકો નાના બાળકો ને ભણાવે એ એના થકી પૈસા પણ કમાઈ શકે. ( વાહ!!!!)  એક બીજી ખાસ વાત આ શાળા ની એ છે કે અહીંયા કોઈ પણ બાળક ને ગ્રેડસ કે માર્ક્સ આપવામાં નથી આવતા. કારણકે આ શાળા નો મુખ્ય હેતુ બાળકો ને શિક્ષણ મળે એનો છે . એમની વચ્ચે કોઈ સ્પાર્ધા ઉભી થાય એ નથી. ( બહુ શીખવા અને સમજવા જેવી વાત છે. )   

૨૦ બાળકો થી શરુ થયેલી આ શાળા માં અત્યારે કુલ ૧૧૦ બાળકો ભણે છે. એક નાના વિચાર થી શરુ થયેલો આ યજ્ઞ કેટલાય ની જિંદગી બદલી રહ્યો છે.

બહુ સાચી વાત છે. જે બદલાવ આપણે આપણી આસપાસ ઈચ્છીએ છીએ , એની પહેલ આપણા થી જ થવી જોઈએ. �